పగటేషగాళ్ళు

వాగుల ఆరోజుల్ల ఎప్పుడైనా కొద్దిగొప్ప నీళ్లుండేవి. వాగుల పెద్దపెద్ద రాళ్ళుండేవి. వాటిని ఒరుసుకుంట నీళ్లు పారేవి. పెద్దబండ మడుగు, నీళ్లచెలమ మడుగు, తోలెమోళ్ల మడుగు, నల్లవాగు బుగ్గవాగుకలిసే దగ్గర మడుగు, రైలుకట్ట దగ్గర మడుగు ఇట్లా ఉండేవి. ఎండాకాలం కూడా కొద్దిగానైనా నీళ్లుండేవి. గొడ్లు నీళ్లు తాగడానికి , ఊళ్లకు ఇండ్లల్లకు సరిపడే నీళ్లుండేవి. వాగు గర్భంల చెట్టుచేమా ఉండేవి కాదు, ఇప్పట్లాగ. ఇసక మస్తుగ ఉండేడిది. ఒక్కొక్కచోట్ల సన్నటి తెల్లని ఇసక. ఇంకోదగ్గర చిన్నపెద్ద గుండ్రటి రాళ్లలాంటి ఇసక. ఇంకో దగ్గర బెచ్చెలు బెచ్చెలుగా ఉండి మట్టి కలిసి ఉండే ఇసక. అక్కడక్కడా గవ్వలు, మట్టి పెంకలు, కపిష్కలు ఉండే ఇసక.

అక్కడక్కడా మట్టిరాళ్ల గడ్డలమీద తుంగపొదలు, తెల్లతెల్లని పూవులపోగుల్లా కన్పించే అదోరకం తుంగలు. జిల్లేడు చెట్లు, సర్కారు తుమ్మలు, వాగు ఒడ్లమీంచి వాగులోకి వొంగే కొమ్మలు. ఆ కొమ్మలకు వేలాడే గిజిగాడి గూళ్ళు. ఒడ్డుమీద ఊడుగుచెట్ల పొదలు, కంపచెట్లు, మాబీర, పెద్ద పెద్ద చెట్లు, తీగల చెట్లు గుబురుగా ఉండేది. రకరకాల పాములు – తాసుపాములు, జెర్రిపోతులు, పసిరికపాములు, శిఖండ్లు, కట్లపాములు, వానకోయిలలు ; జంగుపిల్లులు, ఉడతలు, కుందేళ్లు ; రకరకాల పిట్టలు – కాకులు, కోయిలలు, , కంజులు, పురేడ్లు, పుల్లకోళ్లు, బుర్రసీదలు, లవంకి పిట్టలు, కంగిరేని పిట్టలు, పచ్చారి పిట్టలు, రామచిలుకలు, గోరెంకలు, పాలపిట్టలు, వడ్రంగి పిట్టలు, బొట్టిపిట్టలు, బుజ్జిగాడ్లు, తురక గువ్వలు, తెల్ల గువ్వలు, ఊరపిచకలు – ఇంకా గుంపులు గుంపులుగా కొంగలు. పిట్టల సందడి.

ఇసకల పిలగాండ్లకు పండగ. వాగుల్ల ఈతలు, ఎత్తు గడ్డమీంచి మడుగులకి దుంకడాలు, మడుగుల్లో దుంకి వొడ్డుమీద బొరియల్లోకి చేతులు పెట్టి లగువుగా  ఎండ్రకిచ్చల్ని, ఉల్లేసు చేపల్ని, కొర్రమట్టల్ని, పాకురుబండ చేపల్ని, బురదమట్టల్ని ,బుద్ధపరకలు, జెల్లలు, గుమ్మడిసీదలు, చందమామ పరకలు – ఇట్లా పట్టే మొనగాళ్ళు కూడా మా పిలగాండ్లల్ల ఉండేటోళ్లు. ‘అరేయ్! బుగ్గకిపోయి చేపలు పునుక్కొద్దాం, పాండ్రి’ అనుకుంట పోయేటోళ్లం. ఎండాకాలం ఇంకెక్కువ. బుగ్గల సల్లగ ఉండేది. గుంపులుగా పొలగాండ్లము వెళ్ళేటోళ్లం. బుగ్గల దూకి, లోపలికి పోయి బురదమట్టి దగ్గరకుపోతే ఇంకా చల్లగ ఉండేది. పైన వేడిగుండే నీళ్లలోపలికిపోతే అంత చల్లగ ఉంటయన్నమాట. నీళ్ళల్ల విసుగొచ్చేదాక ఉండి, పట్టిన చేపల్ని తోమి చింతచెట్టుకింద కట్టెపుల్లలు ఏరి తీసుకొచ్చి, మంట చేసేటోళ్లం. దాంట్ల చేపల్ని కాల్చుకుని తినేటోళ్లం. ఎండ్రకాయలు కొందరు కాల్చుకుని తినేటోళ్లు.

అదేందో కానీ కొంచెం సల్లబడినంక, ఎండాకాలం కూడ మా ఊరు సల్లబడేది. నడిరాత్రి దుప్పటి కప్పుకోవాల్సిందే. అంత సల్లగ ఉండేది. చల్లబడిన ఇసకమీంచి, మడుగుల నీళ్ళమీంచి, చెట్లమీంచి వచ్చే చల్లటిగాలి. ముందుగాల ఉబ్బ ఉన్న, ఆ తర్వాత చల్లంగుండేడిది ఊరు. చలికాలంలో మాఊరు చలి, మిగతా ఊళ్ళకన్నా ఎక్కువే. 

చేన్లకాలంలో ఊళ్ళ ముసలోళ్లు, చిన్నపిల్లలు తప్ప ఎవరు ఉండరు. అందరూ చేన్లదగ్గరో, కూళ్ళకో, నాట్లకో, అరకలకో, కోతలకో పోవుడే. 

రికాం రోజుల్ల ,పంటల రోజుల్లనే ఊర్ని చూడబుద్దయిద్ది. తెల్లారగట్ల బుర్రకథ చెప్పేటోళ్లు లింగాల నుంచి అన్ని ఊళ్ళు తిరుక్కుంట మావూరికి వచ్చేటోళ్లు. ఇంటింటికి వచ్చి అడుక్కునేటోళ్లు.”భళా నంటి బాయ్ తమ్ముడా, మేలు భళానోయి దాదానా” ఆ గొంతు, వంతలు, డక్కీలు, వాటి మోత, తంబురా, వాటి తీగెలు, బొటనవేలు కొట్టే గజ్జెలు… అబ్బో అదొక వింత. అదొక ఉద్వేగ దృశ్యం. మనసుని ఉక్కిరిబిక్కిరి చేసే కథనం. ఆ బుర్రకథ వింటుంటే, ఒక్కొక్క ఇంటిముందు ఆగి పాడుతాంటే ఏదో శక్తి లాగుతున్నట్టు ఉండేది. మనసు నిండేడిది కాదు.

ఇంగ, ఎట్లనో ఊరుపెద్దోళ్ళు వాళ్ళతో  – కుంచెడో, కుండెడో గింజలు , రాత్రికి రెండు సీసాల సారా, కోడికూర – మొత్తం కథ చెప్పడానికి మాట్లాడి ఒప్పించేటోళ్లు. ఇగ ఆరాత్రి ఊరుకు పండగ. సాయంత్రానికి బొడ్రాయి దగ్గరో( బొడ్రాయి అచ్చయ్య ఇల్లు), ముత్యాలమ్మ దగ్గరో ( ఇరప ముత్తయ్య ఇల్లు) చేరేటోళ్లు అన్నాలు తిని. ఆడోళ్ళు ఆకాలంల పూసే పూలు – తంగేడు పూలు, బంతిపూలు, సత్యనారాయణ పూలు – నెత్తికి నూనె రాసుకుని, దువ్వుకోని ,మంచిగ పెట్టుకుని వచ్చి కూచునేటోళ్లు. మగోళ్ళు చుట్టలు ,బీడీలు తాక్కుంట, పువ్వాకు నములుకుంట , కొంచెం సారబొట్టు తాగేటోళ్లు తాగి వచ్చి కూచునేటోళ్లు. కొందరేమో జొన్నగుగ్గిళ్ళు ,కంది గుగ్గిల్లో, పెసర గుగ్గిల్లో ఉడకబెట్టుకునో,  లేకపోతే ఏంచుకునో తెచ్చుకుని తినుకుంట కూసునేటోళ్లు. 

ఒక లాంతరు. ఒక దీపపు బుడ్డి. దూరంగా నెగడు. కొంచెం కొంచెంగా  మబ్బుల సెంద్రుని తిర్రు.

ముఖాలకు కొద్దిగ రంగులు పూసుకుని, రంగుల మీసాలు పొడుగ్గా గీసుకుని, వంతలోళ్ళలో ఒకడు ఆషగాడు (హాస్యగాడు) గమ్మత్తుగ వేషం వేసుకుని కత మొదలుపెట్టేటోళ్లు. ఐదారు గంటల కత. చుక్కలల్ల గొరెకొయ్యలు మొలిచేవి. తెలతెల్లారిందాక కత. కాంభోజరాజు కథ, బాలవర్ధిరాజు కథ, బొబ్బిలి యుద్ధం కథ, పాండవుల కథ, హనుమంతులోరి కథ, మాయల ఫకీరు కథ, బాలనాగమ్మ కథ  – ఇలా ఏ కథ నడుస్తున్నా ఆ బుర్రకథ ఊపేసేది. కన్నీళ్లు పెట్టించేది. కొంచెం ఎక్కువ తాగినోళ్ళు లేచి ‘వాణ్ణి చంపు, నరుకు, కొట్టు, అట్ల చేస్తడా, ఇట్లంటడా ‘ అని తిట్లు లంకించుకునేటోళ్లు. కథలకు దగ్గరయ్యేటోళ్ళు. కథలలోపటికి వాళ్ళు ప్రవేశించేటోళ్లు.

బుర్రకథ నన్ను ఏడిపించేది. నవ్వించేది. కోపం తెప్పించేది. బుర్రకథ చెప్పేటాయనకు నేను నీళ్ళో, బీడీలో తీస్కపోయి ఇచ్చేటోడ్ని. నాకు హీరో ఆయన. ఎట్ల పాడుతున్నడో, తీగెలు ఎట్ల మీటుతున్నడో, చేతుల గజ్జె ఎట్ల కదుపుతున్నడో, కాలిగజ్జెలు ఎట్ల మోగిస్తున్నడో – నాకన్నీ ఇసిత్రమే. ఆశ్చర్యమే. అబ్బురమే. నోరెళ్ళబెట్టి చూసేటోడ్ని.

అదో, మా అబ్బా తీసేటి కూనిరాగమో కానీ నా నాల్కమీద పాట మొలిచింది. అది నన్ను నిలవనీయడం లేదు అప్పుడూ ఇప్పుడూ. మొదట్లో బుర్రకథ నేర్చుకుని చెప్పాలనుండేది, బుర్రకథ ఎవరు ఎక్కడ చెప్పినా వినడం కోసం పోయేటోడ్ని. పాడేటోడిని. ‘యువతరం కదిలింది’ సినిమాల బుర్రకథను నేనూ, చింతరాములు, బొర్రస్వామి నేర్చుకుని మా ఊళ్లో ఒకసారి చెప్పినం కూడా. అదీ బుర్రకథ గురించి నా కథ.

ఊళ్ళకి భాగోతాలు ఆడేటోళ్లు ఒచ్చేటోళ్లు. వాళ్ళు రంగులేసుకుని, మద్దెల దరువేసుకుంట ఆడుతుంటే, పాడుతుంటే ఆ రాత్రుళ్ళు అందరం జాగారమే. బుడబుక్కలోళ్లు, పగటి వేషగాళ్ల్లు రాత్రుళ్ళు ఉండేడిది కాదు. పగలంతా సందడి చేసి పోయేటోళ్లు. నాలుక మీద కత్తి గుచ్చుకోని ,పులి వేషం వేసుకోని, కిరీటం పెట్టుకోని తీరొక్క తీరులల్ల ఊళ్ళ తిరుగుతాంటే పిల్లలం ఉరుకులు పెట్టుకుంటా వాళ్ళెంట తిరిగేటోళ్లం. ఊర్ల ఏదో కొత్త శక్తి వచ్చినట్టు అందరం సంతోషంగ ఉండేటోళ్లం ఆ రోజులల్ల.

గవ్వేకాక, చుంచోళ్ల నర్సయ్య మావ, బొర్ర బాలయ్య మావ, ఇరప ఈరయ్య, చింత రాగోలు, తోలెం రాములు, నెల్లబోయిన సర్వయ్య, ఇరప కన్నయ్యలాంటోళ్లు – మాకంటే పెద్దోళ్ళు చిరతలు వాయించుకుంట, గుండ్రంగా తిరుక్కుంట, మధ్యలో మద్దెల ఒకరు కొడుతుంటే, ఎగురుకుంట దుముక్కుంట ”ధరణి కల్పగిరి పురంబున శ్రీరాముని తలిచెద మనంబున, ఒంపున రాముడు, మిట్టన లేడి..” పాడుకుంట రాత్రి పొద్దుపోయిందాక బజార్ల ఆడుతుంటే మాకందరికీ సంబురం. అయి నేర్పడానికి ఎక్కడ్నుంచో ఒక పంతులు వచ్చేటోడు పంచెకట్టుకొని. మద్దెల నేర్పింది మాఊరోళ్లకి ఆయనే.

ఇవి నాకు వింటే వచ్చేవి. పొద్దున్నే పిట్టకావిలికి పోయి, మంచెక్కి పిట్టల్ని తోలుకుంట, వడిసెలల రాళ్లు పెట్టి విసురుకుంట, ఈ విన్న పాటల్ని పాడేవాడ్ని. 

నా పాటలు వినుకుంట పిట్టలు కిచకిచలాడేవి. జొన్నచేల కంకులు తలలూపేడివి.

~

ఆ తర్వాత ఎప్పుడో రాసిన కవితలో ఇలా రాసాను. ఈ కవిత నా కవితాసంపుటి ‘ఎడతెగని ప్రయాణం’లో ఉంది.

:పోలికలు:

జొన్నచేను మంచె కింద
తలలూపే కంకులు
పురేడు పిట్టల కోసం అల్లిన
వలలాంటి అరిసె
చేపల కోసం
వాగులో పన్నిన మావు
కవిసమయంకోసం
పదాలతో పొంచిఉండే
కవి